Krzysztof Budzyń 

NASZ DOLSK
Dawne widoki miasta i okolicy

W hołdzie zmarłym
Ku radości żyjącym
Na pamiątkę przyszłym
MIESZKAŃCOM ZIEMI DOLSKIEJ

Wydano z okazji 650-lecia lokacji miasta Dolska
1359-2009

„Gdyby zginęły wszystkie biblioteki, wszystkie galerie, wszystkie źródła, z których przyszłość kiedyś czerpać będzie mogła znajomość naszych czasów, a zachowały się trafem tylko ilustrowane karty pocztowe w tych czasach wydawane - wystarczyłyby one zupełnie do odtworzenia dziejów naszej z końca XIX wieku a początków XX wieku europejskiej cywilizacji."
Prof. Adam Łada-Cybulski (1878-1957)

Słowo od wydawcy

Z radością oddaję w ręce Czytelników wyjątkowy album z dawnymi widokami Dolska i okolicy. Wydawnictwo ukazuje się w roku jubileuszu 650-lecia lokacji miasta.

Dolsk należy do najpiękniejszych miasteczek w Wielkopolsce. Nazwa osady wywodzi się od położenia „w dole". Rzeczywiście jest malowniczo usytuowany w dole, między wzgórzami, nad dwoma jeziorami, wśród pól i lasów. Choć dzisiaj Dolsk to jedno z najmniejszych miast w Polsce, historię ma prawie tak długą, jak dzieje naszego państwa. W bulli papieża Innocentego II z 1136 r. określono wieś Dolsko jako własność arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. W dokumencie wymieniono także sąsiedni Śrem, wtedy ważny gród książęcy i siedziba kasztelana. Śrem otrzymał prawa miejskie już w 1253 r., a Dolsk ponad wiek później - w 1359 r. Prawie do końca XVIII wieku Dolsk wraz z kluczem wsi, należał do biskupów poznańskich. Przez kolejne ponad 100 lat, do 1918 r. był pod zaborem pruskim. W 1939 r., po krótkim, dwudziestoletnim okresie niepodległości, rozpoczęły się ciężkie lata wojny i okupacji hitlerowskiej. Po wkroczeniu Armii Czerwonej w 1945 r. nastąpił czas Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, który szczęśliwie skończył się w 1989 r.

Okazuje się, że wiele z dawnych widoków Dolska i okolicy zostało udokumentowanych na pocztówkach i fotografiach... a nawet rysunkach i freskach, które z przyjemnością prezentuję w niniejszej publikacji.

Karta pocztowa została wprowadzona do obiegu w 1869 r. Pierwsze były pozbawione obrazu czy widoku. Spełniały tylko funkcje pocztowe i korespondencyjne. Późniejsze pocztówki urozmaiciła najpierw litografia a krótko potem fotografia. Wszystkie sposoby były dobre, aby z dumą pokazać piękno rodzinnej ziemi, naszej małej ojczyzny. Większość zamieszczonych w wydawnictwie pocztówek została wysłana z Dolska, głównie do Niemiec. Najstarszą jest litografia z 1898 r.

Zapraszam do Dolska, na niezwykłą wędrówkę w czasie, przez miasto i okolicę. Dumając nad przemijaniem i zmiennymi kolejami losu, spróbujmy spostrzec także to, co w Dolsku pozostaje przez wieki trwałe i dla niego charakterystyczne.

Jeśli uda się zachować obrazy dawnego Dolska dla przyszłych pokoleń, to nasze zamierzenie spełni się całkowicie, a będzie zasługą nie tylko wydawcy, ale także zespołu kolekcjonerów, sponsorów i współpracowników, którym bardzo serdecznie dziękuję!

Krzysztof Budzyń

Dolsk - Binkowo - Śrem, czerwiec 2009

***

Diese Veröffentlichung stellt alte Ansichten von Dölzig (Dolsk) und Umgebung dar. Sie verdankt ihre Entstehung dem 650-jährigen Jubiläum der Verleihung des Stadtrechts im Jahre 1359, als Dölzig Eigentum der Posener Bischöfe war. Die dargestellten Ansichten stammen aus alten Ansichtskarten und Fotografien in Sammlungen privater Besitzer und Einrichtungen. Dieses Album ist den Einwohnern des Dolziger Landes gewidmet als Ehrung für die Toten, zur Freude für die Lebenden und als Andenken für künftige Generationen.

WILLKOMMEN IN UNSEREM DÖLZIG !

***

The publication presents historical views of Dolsk and vicinity. It was inspired by the 650th anniversary celebration of the Bishop of Poznan s grant of the town charter in 1359. The views presented originate through the courtesy of private collectors and institutions who generously offered outstanding examples from their collections of old postcards and photographs, iliis album is dedicated to the people throughout the Dolsk Region as a tribute to the dead, joy to the living and keepsake for future generations.

WELCOME TO OUR DOLSK !

Prezentowane widoki pochodzą z kolekcji następujących osób:
Barbara Jahns zd. Stryczyńska, Śrem
Elżbieta Czarnecka-Krzysztoporska, Poznań
Gudrun Everett-Koppe, Baltimore
Małgorzata Pawłowska zd. Czaplicka, Dolsk
Romuald Ochocki, Dolsk
Teresa Stryczyńska zd. Jankiewicz, Dolsk
Barbara Kowalska zd. Gąsiorowska, Dolsk
Grażyna Ciemniak zd. Bielerzewska, Dolsk
Krzysztof Budzyń, Binkowo
Paweł Wiśniewski, Poznań
Stefan Wolniewicz, Gostyń

i instytucji:
Archiwum Filipinów, Gostyń
Biblioteka Uniwersytecka, Poznań
Muzeum Regionalne, Jarocin
Biblioteka Kórnicka
Izba Regionalna, Dolsk
Zbiory Parafii Wieszczyczyn

Wybrane ilustracje:

Poczt., wyd. Jan Rynk, przed 1916. Zbiory Stefan Wolniewicz

Poczt., wyd. Franz Riegner, Postkartenfabrik, Oberstephansdorf, przed 1918. Zbiory Krzysztof Budzyń

Fot., przemarsz harcerzy z Chorągwi Wielkopolskiej, 1936. Zbiory Teresa Stryczyńska

Poczt., wyd. Leonard Stryczyński, Dolsk, przed 1914. Zbiory Barbara Kowalska

Poczt., wyd. Jan Rynk, ok. 1918. Zbiory Biblioteka Uniwersytecka, Poznań

Poczt., wyd. Makart, Śrem, przed 1902. Zbiory Krzysztof Budzyń

Fot., rynek, ok. 1965. Zbiory Teresa Stryczyńska

Fot., fragment miasta i Jezioro Dolskie Wielkie „z lotu ptaka", 2005, Dariusz Bógdał. Zbiory Izba Regionalna, Dolsk

Serdeczne podziękowania zechcą przyjąć mecenasi, dzięki którym możliwe było wydanie niniejszej publikacji:

Mein besonderer Dank gilt unseren Sponsoren, ohne die das Herausgeben dieser Veröffentlichung unmöglich gewesen wäre:

I wish to express my gratitude to the sponsors of this album, without whom its publication would have been impossible:

Urząd Miasta i Gminy w Dolsku
Urząd Miejski w Śremie
Spółdzielczy Bank Ludowy im. Ks. P. Wawrzyniaka
Damian Litka Gospodarstwo Rolne Wieszczyczyn
Ludwika Własińska PBW „Acrylmed" Śrem
Hanna i Ryszard Ciszewicz Sklep Spożywczy Dolsk
Barbara Kowalska Sklep Spożywczy Dolsk
Jolanta Wojciechowska PHU „Marcel" Dolsk
Jacek Ciachowski Zakład Wędliniarski Dolsk
„Tydzień Ziemi Sremskiej"

„NASZ DOLSK" © Copyright by Krzysztof Budzyń 2009
Oddano do druku 22 sierpnia 2009

Nakład 1000 ISBN 978-83-61895-00-8

Projekt okładki i układ: Krzysztof Budzyń
Tłumaczenie na niemiecki i angielski: Andrzej Matras, Edward D. Luft, Michael Müller
Fotografie: Dariusz Bógdał („z lotu ptaka"), Krzysztof Budzyń, Mariusz Dziuba, Ryszard Zawadzki
Skany: Krzysztof Budzyń, Joanna Potocka, Tadeusz K. Potocki
Skład: Tomasz Brończyk, Krzysztof Budzyń
Druk: Moś i Łuczak, Poznań

WYDAWCA: Krzysztof Budzyń P.H. Bin-Com, tel. 0-61-28-345-66, 601-613-662, budzyn@pnx.pl

DOLSK - BINKOWO - ŚREM 2009